Birçoğumuz sürekli bir koşturmaca içinde, öyle ki uyku dışında dinlenemiyoruz. Buna rağmen içimizdeki ses, “Daha fazlasını yapmalısın.” diyor. Peki ama dinlenme hakkına sahip olmak için çok şey yapmak gerektiği fikri bize ne kadar fayda sağlıyor gelin birlikte inceleyelim.
“Kendime dinlenme izni verecek kadar şey yapmadım.” düşüncesine sahip biri, kendi düşüncesini bilişsel davranışçı terapi (BDT) teknikleriyle nasıl inceleyebilir görelim.
Bu doğru mu?
Düşünceyi destekleyen kanıtlar:
Hazırlamam gereken raporu hala bitirmedim.
Matematik sınavına çalışmadım.
Düşünceye karşı kanıtlar:
Duş aldım.
Akşam yemeği hazırladım.
Çöpleri çıkardım.
Uyudum.
Önemsiz gibi gözükse de aslında birçok şey yapmışım. Peki neden bunları göz ardı ediyorum?
Dinlenme hakkı kazanmak için ne kadar üretken olmam gerektiğini kim belirliyor?
Ne yapsaydım dinlenmeye hakkım olurdu?
Mesela yakın bir arkadaşım bana, “Bugün yeterince çalışmadım, o yüzden dinlenmeye hakkım yok” dese ona ne derdim? Muhtemelen ona kendine haksızlık ettiğini, uyuduğuna göre dinlenmeye ihtiyacı olduğunu söylerdim.
En kötü ya da en ideal durum nasıl olurdu?
En kötü senaryo: Yapılacaklar listesinden hiçbir şeyi yapamamak.
Mükemmel senaryo: Yapılacaklar listesindeki her şeyi bir gün içinde hiç zorlanmadan yapabilmek.
Ama gerçek hayat ikisi arasında bir yerde. Çoğu zaman bazı şeyleri yapıyor, bazılarını erteliyorum. Ve bu aslında çok doğal.
Olası senaryo: Bazı şeyleri tamamlayıp bazı şeyleri yapamamak.
Bu düşünce değer ve isteklerim hakkımda ne söylüyor?
Üretken olmayı önemsiyorum.
Dinlenmeyi bir ödül olarak hak edilmesi gereken bir şey olarak görüyorum.
Bu düşünce ne işe yarıyor olabilir?
Beni daha fazlasını yapmak için motive ettiğine ve disiplinli olmamı sağladığına inanıyor olabilirim.
Bu düşüncenin ve beraberinde gelen suçluluk duygusunun beni üretmeyen biri olmaktan hatta tembel olmaktan koruduğuna inanıyor olabilirim.
Bu düşüncedeki bilişsel çarpıtmalar neler olabilir?
-meli malı ifadeleri: Dinlenmeyi hak etmek için çok çalışmam gerektiğine inanıyorum
Seçici Dikkat/ Filtreleme: Yaptığım şeyleri görmezden gelip yapmadığım şeylere odaklanıyorum.
Duygusal akıl yürütme: Suçluluk hissettiğime göre yanlış bir şey yapmış olmam gerektiğini varsayıyorum.
Bu düşünceye inandığımda nasıl hissediyor nasıl davranıyorum?
Sürekli suçlu yetersiz ve yorgun hissediyorum.
Kendimi daha çok şey yapmak için zorluyor hiçbir zaman tam olarak dinlenemediğim için istediğim kadar üretken de olamıyorum.
Kendime nasıl yardım edebilirim?
Dinlenmek için çok çalışmam gerektiği fikri yüksek standartlar şemamdan kaynaklanıyor olabilir. Bu düşünceye inanmayı beni daha fazlasını yapmak için teşvik ettiğine inandığımdan sürdürüyor olabilirim. Ancak görünen o ki bu düşünce kendimi sürekli suçlu ve yetersiz hissetmeme sebep oluyor. Suçlu hissettiğimde de yanlış bir şey yaptığımı varsayıp bunun için kanıt arıyorum.
‘işte, diyorum sınava çalışmadım. O yüzden, böyle hissediyorum.” Böyle olunca içimden çalışmaya oturmak da gelmiyor.
Dinlenme kazanılması gereken bir hak değil doğal bir ihtiyaç halbuki.
Ve haftanın her günü kendimden aynı performansı beklemem haksızlık.
Bu inanç nereden geldi bilmiyorum ama fark ettiğime sevindim.
Kendi ihtiyaçlarımı dinlemek ve beklentilerimi kendime değerlerime göre gözden geçirmek iyi olacak.
Bu süreçte zaman zaman suçluluk duyguları hissedeceğim.
Kendimi suçlu hissediyor olmam yanlış bir şey yaptığım anlamına gelmez.
Nasıl hissettiğimi kontrol edemem ancak bu duyguya kendimi daha fazlasını yapmak için zorlayarak yanıt vermek yerine kendi ihtiyaçlarımı tanımayı ve kendime şefkat göstermeyi seçebilirim.
Burada çalışılan otomatik düşünce, yaygın olarak görülen düşünceler göz önünde bulundurularak seçilmiştir. Siz de üzerinde çalışmak istediğiniz düşünce ya da ara inançlarınızı benimle paylaşmak isterseniz iletişim bölümünden ya da yazının altındaki yorum bölümünden bana yazabilirsiniz.
Bir sonraki postta görüşmek üzere,
Aysegül
Daha fazlası için:
Bilişsel Davranışçı Terapide Otomatik Düşüncelerle Başa Çıkma
Bilişsel Davranışçı Terapide Ara İnançlarla Başa Çıkma
